Komunikacja interkulturowa w pracy międzynarodowej

Kiedy jako wolontariusz spotykasz się z innymi wolontariuszami pracującymi na arenie międzynarodowej, prawdopodobnie obserwujesz, interpretujesz i oceniasz to, co widzisz i czego doświadczasz, w oparciu o swoje wartości kulturowe. Takie podejście jest w pełni uzasadnione, ponieważ pozwala Ci działać i reagować intuicyjnie i naturalnie na okoliczności danej sytuacji. Brak tego zinternalizowanego systemu wartości podzielanego przez wszystkich członków Twojej kultury byłby jak jazda bez GPS. Jednakże posiadanie tego systemu orientacji kulturowej niesie ze sobą niebezpieczeństwo przyjmowania go jako powszechnie obowiązującego. Spotkania międzykulturowe mogą być oceniane na podstawie zestawu wartości własnego tła kulturowego.

Dlaczego może to stanowić zagrożenie dla udanej komunikacji międzykulturowej?

Oto kilka powodów:

• Nieuświadomienie sobie różnic kulturowych może prowadzić do błędnej interpretacji sytuacji w komunikacji międzykulturowej.
• Brak akceptacji różnic kulturowych może prowadzić do utrwalania stereotypów i uprzedzeń.
• Niedocenianie różnic kulturowych prowadzi do przyjmowania założeń o podobieństwie. Założenia podobieństwa mogą oznaczać, że własne wartości kulturowe i światopogląd pozostają niekwestionowane, co może prowadzić do mniejszego szacunku dla innej kultury.

Te podane powody to pierwsze trzy “etnocentryczne” etapy w rozumieniu procesu uczenia się w kierunku większej świadomości międzykulturowej przez Miltona J. Bennetta (model DMIS wg Bennetta, 2017 i https://www.idrinstitute.org/dmis/ ). Pokonanie tych etnocentrycznych etapów pomaga wzmocnić transnarodowe umiejętności komunikacyjne.

Spróbujcie dowiedzieć się dlaczego, zastanawiając się nad następującą sytuacją w komunikacji międzykulturowej.

Poświęć chwilę na refleksję: Wyobraź sobie, że pochodzisz z kultury, w której całkiem normalne jest wyrażanie bez wahania własnej opinii lub udzielanie i przyjmowanie bezpośrednich informacji zwrotnych. Od kilku dni pracujesz nad nowym międzynarodowym projektem z nowym kolegą z kraju azjatyckiego. Pewnego dnia musisz udzielić mu pewnych instrukcji. Po sprawdzeniu, czy wszystko jest jasne, kolega kiwa głową i mówi “tak”. Spodziewasz się, że zadanie to nie zajmie więcej niż kilka godzin. Ale pod koniec dnia kolega nadal się do Ciebie nie odezwał. Pytasz go i zauważasz, że ledwo zaczął. Jesteś wściekły, ponieważ polegałeś na jego wkładzie w kolejne etapy projektu.

Co poszło nie tak?

Podstawą nieporozumienia jest fakt, że obie strony biorące udział w sytuacji zakładały, że mają ten sam werbalny i niewerbalny system komunikacji. Tymczasem kiwnięcie głową i werbalne “tak” oznaczało dla jednej z zaangażowanych części “zrozumiałem”, dla drugiej “usłyszałem”, co niekoniecznie oznacza intelektualne zrozumienie komunikatu.

Co można zrobić, aby uniknąć zerwania komunikacji?

Prawdopodobnie pierwszym krokiem mogłoby być zaakceptowanie faktu, że komunikacja przebiegała nieprawidłowo, ponieważ istnieją różnice kulturowe, które prowadzą do odmiennego rozumienia, zamiast obwiniania drugiej strony za popełniony błąd. Drugim krokiem może być próba zmiany kulturowo uwarunkowanego stylu komunikacji, na przykład poprzez próbę czytania więcej między wierszami z jednej strony i próbę proszenia o pomoc (być może poprzez zwracanie się do innych współpracowników, jeśli jest to preferowane) z drugiej strony. Zaangażowane strony mogą również spróbować porozmawiać o sytuacji w bardziej nieformalnym otoczeniu, na przykład podczas przerwy na kawę. Pomoże to zwłaszcza partnerowi z kultury niskiego kontekstu wyrazić swoją opinię.

Po dłuższej praktyce i w dłuższej perspektywie czasowej, być może obie strony powyższego przykładu będą w stanie przestawić się z jednego stylu komunikacji na drugi oraz zaadaptować i zintegrować różne strategie komunikacyjne, w zależności od tego, czego wymagają różne sytuacje międzykulturowe. To jest właśnie to, co w modelu Miltona J. Bennetta byłoby najwyższym stadium świadomości międzykulturowej. (Zobacz model https://www.idrinstitute.org/dmis/; Barmeyer, 2012, s. 43)

https://pixabay.com/de/vectors/kunst-grenzen-junge-kinder-2026066/

Wskazówki dotyczące pogłębiania świadomości międzykulturowej w komunikacji transnarodowej

• Bądź otwarty na nowe doświadczenia międzykulturowe.
• Oczekuj, że będziesz zaskoczony nowymi spotkaniami.
• Zastanów się nad własnymi wartościami kulturowymi.
• Uświadom sobie swój osobisty stosunek do wartości kulturowych.
• Wykrywanie u siebie i u innych zachowań i strategii komunikacyjnych, które są związane z kulturą.
• Kwestionuj swoje zachowanie i strategie komunikacji.
• Refleksja nad własnym sposobem myślenia i nad własnymi opiniami.
• Postaraj się zrozumieć kulturowe korzenie postrzegania czasu, manifestowania statusu, więzi rodzinnych, przyjaźni.
• W sytuacjach komunikacji międzykulturowej staraj się przyjąć perspektywę swojego rozmówcy.
• Interesuj się normami kulturowymi i wartościami swojego odmiennego kulturowo odpowiednika.
• Słuchaj uważnie i daj przestrzeń na to, co Twój partner ma do powiedzenia, nawet jeśli oznacza to zrobienie kroku w tył.

Te wskazówki mogą wydawać Ci się trudne do zrealizowania. Dobra wiadomość jest taka, że świadomość międzykulturowa jest procesem uczenia się, który można wytrenować.